Tymczasem zaszła taka okoliczność, że „Ostatni ludzie” trafili do wrześniowego „wyboru krytyków” Empiku, obok „Sezonu na truskawki” Marty Dzido i „Ideota” Kaspra Bajona. Czy to przypadek, że i w pierwszej, i w ostatniej z tych książek niemałą rolę odgrywa Mary Shelley? Nie sądzę. W każdym razie z tej okazji pojawiłem się na zdalnym spotkaniu Empiku. Ale najlepsze z tego wszystkiego, że przy okazji Paulina Małochleb napisała recenzję rzetelną („Już sam tytuł zawiera metaforę, a właściwie kryptocytat i synekdochę”) a przenikliwą („chodzi [tu] nie o apokalipsę, lecz o metaforę”).

Znacie bardziej wymagającego i uważnego czytelnika w tym kraju? Nie znacie. nameste o tym, że „Ostatni ludzie” to „gawęda przy gasnącym kominku cywilizacji ludzkiej”. Powiedziałbym, że to zamyka temat, ale jak słusznie się tu pisze: „nie chodzi o wyczerpanie tematu”.

Jak sobie powiększycie, to się dowiecie, kto napisał ten esej wokół „Ostatnich ludzi” na pięć stron w nowym Tygodniku Powszechnym. I z czyich książek dowiedziałem się, jak w ogóle można dzisiaj robić eseistykę. I jak się utopić wśród lektur i obrazów, a potem wychynąć na powierzchnię. Szaleństwo.

Apokalipsa ma w tej chwili swoje świetne dni i natchnienia, a utopie, które sama zawsze wytwarzała jako nowy początek po katastrofie, przekabaciła raczej na dystopie. Opowiada o tym zajmująco i ze swadą, opierając się na solidnym przygotowaniu merytorycznym, Maciej Jakubowiak w wydanej właśnie książce „Ostatni ludzie. Wymyślanie końca świata”. Zbiera w niej obok starszych najnowsze oznaki apokaliptycznego i katastroficznego wzmożenia, które, owszem, zdarzało się regularnie w dawnych wiekach, lecz dzisiaj ponownie osiąga falę kulminacyjną.

Jest też nowa Polityka, a w niej Maciej Robert pisze: „Jeśli zakończenie jest żałobną opowieścią po stracie, to «Ostatni ludzie» jako całość są – i na tym polega ich genialny paradoks – żałobą ogłoszoną jeszcze przed śmiercią”. I tu już nie mam nic do dodania.

Są nowe Książki, w których ja lampię się jak ten szop pracz z „Austerlitza”, a Wojciech Orliński pisze o „Ostatnich ludziach”: „Morał widzę w tej książce taki, że to, czego nasi przodkowie bali się jako końca świata, było w rzeczywistości tylko końcem jakiejś epoki. Której być może nawet nie miało sensu specjalnie żałować”. Dodam tylko, że morałów unikam jak nieświeżego tempehu bez marynaty – aktywnie, choć nie zawsze skutecznie – więc pewnie znalazłoby się ich tam więcej, do czego niezmiennie i nachalnie zachęcam.